Andrzejkowe wróżby

W andrzejki, zwane również jędrzejkami dziewczęta zbierały się w jednym domu, aby wróżyć na temat swojego zamążpójścia. Magiczne praktyki urządzano zazwyczaj w kuchni, gdyż w izbie odbywały się wyłącznie spotkania rodzinne o uroczystym charakterze. Na andrzejkowych spotkaniach, organizowanych w celu uzyskania informacji: kto z kim, kiedy i czy w ogóle weźmie ślub, obowiązywał całkowity zakaz wstępu dla mężatek, wdów oraz mężczyzn.

Młode dziewczyny traktowały andrzejkowe praktyki wróżbiarskie bardzo poważnie i wykazywały się wielką pomysłowością w wynajdowaniu sposobów przewidywania przyszłości. Do najstarszych i najbardziej charakterystycznych, ale wciąż praktykowanych wróżb andrzejkowych należą:

• Lanie rozgrzanego wosku, ołowiu lub cyny na wodę przez dziurkę od klucza. Powstały odlew rzuca na ścianę cień, z którego użytek zrobić musi wyobraźnia.
• Obieranie jabłek ze skórki i rzucanie ostrużyn na podłogę. W ich ułożeniu panny dopatrują się liter, od których może zaczynać się imię ich przyszłego małżonka.
• Rzucanie za siebie buta - czubek zwrócony w stronę drzwi oznacza rychłe zamążpójście.
• Losowanie przedmiotów ukrytych pod odwróconymi do góry dnem miseczkami. Pierścionek lub wstążka oznaczają rychłe wesele, różaniec – stan zakonny, listek – staropanieństwo, a laleczka – nieślubne dziecko.
• Puszczanie na wodę w łódeczkach z łupin orzecha, dwóch igieł lub świeczek. Jeśli igły/świeczki podpływają do siebie – niebawem panna znajdzie męża.
• Nasłuchiwanie, z której strony szczeka pies – stąd przyjdzie kawaler.
• Wierzenia, że wszystko co przyśni się w nocy z 29/30 listopada spełni się w przeciągu najbliższego roku.

Z przekazów ustnych starszych kobiet wynika, że kiedyś praktykowano również inne, już dziś rzadko spotykane wróżby andrzejkowe:

• Jeśli w andrzejki odbywały się szkubaczki (spotkania towarzyskie kobiet w okresie jesienno-zimowym, podczas których skubano pierze z gęsi na poduszki i pierzyny) , wtedy i tę okazję wykorzystywano do wróżb. Pomiędzy niezamężne młode dziewczyny wpuszczano gąsiora. Rychły ślub zapowiadał się dla tej spośród obecnych, do której gąsior podbiegł najpierw.
• Liczenie słomek wyrwanych z dachu. Jeśli liczba ta okazuje się parzysta mężem będzie kawaler.

Odpowiednikiem andrzejek dla mężczyzn są katarzynki, obchodzone a nocy z 24/25 listopada, czyli w wigilię świętej Katarzyny. Wówczas to młodzi kawalerowie przewidują swoją przyszłość dotyczącą ożenku i poszukiwania kandydatki na żonę.

Andrzejki, katarzynki a także wspomniane szkubaczki były niegdyś okazją do organizowania ostatnich hucznych zabaw i spotkań towarzyskich przed rozpoczynającym się adwentem.